MEJA
RUNDING: DARI KONFLIK KE SOLUSI STRATEGIK
Bahagian 1 – Kenali
Situasi Berunding
“Dan jika mereka cenderung kepada perdamaian, maka kamu juga hendaklah
cenderung kepadanya serta bertawakallah kepada Allah. Sesungguhnya Ia Maha
Mendengar lagi Maha Mengetahui.”
(al-Quran, Surah al-Anfal: 61)
1. Pengenalan
Sejak zaman-berzaman, manusia menghadapai situasi sumber
alam yang terhad, sama ada kawasan tanah atau wilayah, sumber galian, air dan
sebagainya. Oleh yang demikian bagi membahagikan sumber itu manusia sentiasa
berunding di antara satu sama lain.
Perundingan
sentiasa menjadi aktiviti yang dilakukan dan proses yang dilalui di antara
orang perseorangan, organisasi korporat, pertubuhan, anggota masyarakat, puak
atau kaum dan entity kerajaan sejak dahulu hingga sekarang. Bermakna kebolehan
berunding merupakan kemahiran yang penting bagi sesiapa atau mana-mana pihak
yang ingin menjaga kepentingan mereka.
Pakar
perunding dalam apa jua bidang sentiasa dicari dan khidmat mereka sentiasa
diperlukan bagi menyelesaikan masalah konflik atau pembahagian sumber atau
memeterai perjanjian. Contohnya dalam persengketaan peringkat keluarga, anggota
keluarga yang dihormati dan berwibawa diminta bagi menyelesaikan masalah yang
timbul itu. Manakala dalam perselisihan faham melibatkan anggota masyarakat di
kampung, sering kali ketua kampung yang menjadi orang tengah atau perunding
bagi menyelesaikan masalah.
Dalam
situasi korporat pula, pakar perunding selalu menjadi komponen penting dalam
memeterai perjanjian dengan syarikat lain dalam urusan perniagaan atau dengan
pembekal dalam perolehan bekalan untuk syarikat.
Rundingan Nabi
Muhammad saw
Nabi Muhammad yang diutus Tuhan bagi menyebarkan agama Islam
kepada umat manusia adalah perunding terbilang. Terdapat banyak contoh
rundingan yang beliau sertai sejak beliau belum menjadi Rasul dan selepas
beliau menjadi Rasul. Antaranya:
·
Beliau menjadi orang tengah kepada pihak yang
bertelingkah ketika memindahkan batu hitam di Kaabah;
·
Beliau cuba berdakwah di Taif, semasa beliau terlebih
dahulu berunding dengan orang tempatan bagi memperoleh perlindungan bagi diri
beliau semasa berdakwah di Taif;
·
Beliau berunding dengan delegasi penduduk
Madinah dalam perjanjian Aqabah yang akhirnya menjadi batu asas kepada
perpindahan (hijrah) orang-orang Islam dari Mekah ke Madinah.
Apabila kita meneliti sejarah Perjanjian Hudaibiyah antara
pihak Nabi Muhammad saw yang memimpin umat Islam Madinah dengan pihak Quraisy
Mekah, kita dapat memahami betapa berjayanya beliau merundingkan perjanjian itu
kea rah mengembangkan dakwah Islam. Semasa beliau keluar dari Madinah ke
Hudaibiyah, pengikut yang menyertai beliau berjumlah 1,400 orang, manakala
semasa beliau masuk ke Mekah pada hari pembukaan Mekah beliau disertai oleh
10,000 orang pengikut.
Strategi perunding beliau begitu berjaya sehinggakan Suhail bin Amru,
pakar perunding Quraisy gagal mengesan objektif jangka panjang Nabi Muhammad.
Bagi menilai kehebatan strategi dan taktik yang digunakan
oleh Nabi Muhammad adalah dengan meneliti resume Suhail bin Amru. Dia ahli
politik yang pintar, bersifat penuh diplomasi dan seorang perunding yang bijak
dengan menggunakan taktik perundingan yang agresif dan tegas. Sekali imbas,
kita merasakan butiran Perjanjian Hudaibiyah berat sebelah dan menguntungkan
pihak Quraisy. Tidak hairan ramai di kalangan sahabat beliau yang merasa kecewa
dan tertekan selepas perjanjian itu dimeterai, sehingga Umar al-Khattab
bertanya Nabi “Kenapa mereka (orang-orang Islam) harus menerima kehinaan
terhadap agama Islam?
Tetapi
Perjanjian Hudaibiyah adalah titik perubahan (turning point) bagi perkembangan agama Islam. Selepas dimeterai
perjanjian itu, Nabi Muhammad saw berupaya memberi penerangan mengenai Islam
kepada semua warga Semenanjung Tanah Arab dalam keadaan aman dan tersusun.
Sebelum Hudaibiyah warga bukan Quraisy melihat pertembungan di antara pengikut
Nabi Muhammad saw dan warga Mekah dibawah pimpinan para pembesar Quraisy,
sebagai satu pertelingkahan keluarga di antara dua kumpulan bertentangan yang
mahu mencari pengaruh masing-masing. Dari para pembesar Quraisy mereka mendapat
maklumat mengatakan bahawa Muhammad seorang pemberontak yang memimpin kumpulan
kecil yang terdiri dari orang-orang miskin dan tertindas. Oleh yang demikian
mereka mengambil sikap tunggu dan lihat. Apabila Nabi Muhammad saw berpindah
(hijrah) ke Madinah mereka masih terpengaruh dengan cerita-cerita yang
disebarkan oleh media Quraisy pada ketika itu, khususnya para diplomat Quraisy
yang tentunya sentiasa berhubung dengan pemerintah-pemerintah di wilayah-wilayah
sama ada dibawah pengaruh dua kuasa besar pada ketika itu, Rom atau Parsi.
Majoriti warga Semenanjung Tanah Arab tidak berpeluang mendapat maklumat dari pihak Nabi
Muhammad saw dan oleh sebab itu maklumat ajaran Islam tidak sampai kepada
mereka. Hasilnya mereka tidak dapat membuat keputusan yang tepat mengenai agama
yang disampaikan oleh Nabi. Kalau ada pun orang yang berpeluang mendapat
maklumat tepat mengenai Islam dan Nabi Muhammad, mereka terdiri dari beberapa
individu yang mengambil inisiatif secara bersendirian. Mereka datang sendiri
bertemu Nabi Muhammad saw selepas mengharungi perjalanan yang jauh. Individu
seperti Salman al-Farisi dari Parsi dan Said al-Rumi datang dari Rom datang ke
Mekah bertemu Nabi Muhammad dan mendapat maklumat mengenai ajaran Islam.
Ternyata apabila mereka mendengar sendiri dari Nabi Muhammad saw dan melihat
sendiri watak Nabi Muhammad saw mereka tertarik hati dengan Islam dan akhirnya
memeluk agama Islam dan menjadi pengikut kanan Nabi Muhammad saw.
Selepas
Hudaibiyah, wujud suasana aman dan Nabi Muhammad saw berpeluang mengutus surat
kepada ketua-ketua wilayah di Semenanjung Tanah Arab, manakala para pendakwah
yang mendapat tauliah beliau dapat bertemu warga wilayah itu bagi memberikan
maklumat menerangkan ajaran Islam kepada mereka.
Tidak
syak lagi Perjanjian Hudaibiyah menjadi titik perubahan kepada perkembangan
Islam. Hakikat ini dinyatakan oleh Allah dalam al-Quran:
“Sesungguhnya Kami (Allah) telah memberikan kepada Engkau (wahai
Muhammad) kemenangan yang nyata. Supaya
Allah mengampuni kesalahan engkau yang telah lalu dan yang akan datang dan
mencukupkan kurniaNya kepada engkau dan memimpin engkau ke jalan yang lurus.
Dan untuk menolong engkau dengan pertolongan yang kuat.”
(Surah al-Fath: 1-3)
Kemahiran Berunding
Pada dasarnya, berunding bererti berbincang bagi mencapai
satu persetujuan. Berunding juga bererti dua pihak atau beberapa pihak duduk
berdepan dan berbincang demi mencapai persetujuan dalam menyelesaikan satu
konflik atau pertelingkahan. Dalam proses perbincangan itu akan berlaku proses
tawar-menawar sehingga pada akhir perbincangan itu, terhasil keputusan yang
dipersetujui bersama oleh kesemua pihak yang terlibat dalam perbincangan itu.
Biasanya rundingan menghasilkan satu kompromi atau tolak-ansur atau kata
sepakat yang memuaskan hati kesemua pihak yang terlibat.
Proses
berunding memang sentiasa berlaku dalam semua aspek kehidupan manusia, dari kes
yang sekecil-kecilnya seperti rundingan diantara sepasang suami isteri hingga
kepada kes yang besar seperti rundingan dua negara bagi menyelesaikan perebutan
sesebuah wilayah. Bagi mengenali dengan lebih mendalam definisi rundingan kita
perlu meneliti pelbagai contoh perundingan dalam konteks dan situasi serta
proses rundingan itu dijalankan.
